City Experiences: Ioannina

Εθνογραφικό Μουσείο
Κάστρο
Κυρά Φροσύνη
Αλή Πασάς
Συνέδριο Γραφικών Τεχνών

Ιωάννινα
Ποιά θεωρείται η πόλη των θρύλων; Τα Ιωάννινα; μπορεί ναι, μπορεί και όχι. Πάντως, η ακριτική αυτή πόλη αναπτύσσεται γύρω από τη λίμνη Παμβώτιδα και περιβάλλεται απο μία φύση, ορεινή, που τους χειμερινούς μήνες γίνεται απρόβλεπτη. Η λίμνη, με τα ακύμαντα νερά και το μικρό νησάκι αποτελεί ένα φυσικό μνημείο, που γύρω του ζει και αναπνέει ολόκληρη η πόλη.

Η ίδια η πόλη εμπεριέχει πολιτιστική ιστορία με τους μεγάλους πεζογράφους και ποιητές, με καλλιτεχνικά και πνευματικά δρώμενα, που διοργανώνονται όλον τον χρόνο και δίνουν έτσι την ευκαιρία για μια γνωριμία με τις ρίζες της πνευματικής παράδοσης της Ηπείρου.

Οι διαδρομές μέσα την πόλη, τα πολλά αξιοθέατα και τα μουσεία, προσφέρουν την αίσθηση μιας άλλης εποχής, ίσως της οθωμανικής, γεμάτης μυστικά και θρύλους. Θαυμαστά κτίρια, όπως η Οικία Χουσείν Ματέι, το Οθωμανικό Τέμενος του Βελή Πασά και ολόκληρο το ιστορικό κέντρο των Ιωαννίνων αποτελούν μοναδικά αξιοθέατα.

Στην πόλη επικράτησε το χριστιανικό, το ισλαμικό και το εβραϊκό στοιχείο. Αυτή η συνύπαρξη έχει αφήσει έντονες μνήμες και καταγραφές στην ιστορία της. Η Στοά Λούλη είναι ένα από τα σημεία στα οποία οι τρεις κοινότητες συνεργάστηκαν και προόδευσαν. Η στοά αρχικά λειτουργούσε ως χάνι, για να μετατραπεί κατόπιν σε εμπορικό κέντρο μεγάλης σημασίας για όλη την Ήπειρο.

Το Δημοτικό Εθνογραφικό Μουσείο Ιωαννίνων βρίσκεται μέσα στο κάστρο και στεγάζεται στο τζαμί του Ασλάν πασά που κατασκευάστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα που ήταν ηγεμόνας στα Γιάννινα κατά το διάστημα 1600 – 1612. Υπήρξε ο πυρήνας ενός μεγάλου θρησκευτικού & εκπαιδευτικού συγκροτήματος, από το οποίο σήμερα σώζεται ο ομώνυμος Τουρμπές (Μαυσωλείο), ο Μενδρεσές (ιεροδιδασκαλείο) και τα Μαγειρεία (εστία).

Υποδειγματική(!) μονάδα νέων που ανήκαν σε μεραρχία του ΕΛΑΣ

Το Κάστρο των Ιωαννίνων είναι κτισμένο πάνω στη μικρή βραχώδη χερσόνησο που εισχωρεί στη λίμνη Παμβώτιδα. Δεν ξέρουμε πότε ακριβώς κτίστηκε το κάστρο, αλλά ξέρουμε που δημιουργήθηκε εκεί μια καστροπολιτεία κατά τη Μεσοβυζαντινή περίοδο.

Το 13ο αιώνα, με την εγκαθίδρυση του Δεσποτάτου της Ηπείρου, τα Ιωάννινα και κατ' επέκταση το κάστρο έγιναν το δεύτερο σημαντικότερο αστικό κέντρο της Ηπείρου, μετά την Άρτα. Ο ιδρυτής του Δεσποτάτου Μιχαήλ Α’ Κομνηνός Δούκας ανοικοδόμησε τμήματα των τειχών της πόλης και εγκατέστησε στο κάστρο μέλη αριστοκρατικών οικογενειών που είχαν φύγει από την Κωνσταντινούπολη μετά την άλωση από τους Φράγκους το 1204.

Στους 13-15ο αι. (υστεροβυζαντινή περίοδο), η πόλη των Ιωαννίνων γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη. Η οικονομική ευμάρεια δημιούργησε μια εύπορη και ισχυρή αστική τάξη που, όπως αποδείχτηκε σε πολλές περιπτώσεις, είχε τον πρώτο λόγο στις αποφάσεις για την πορεία της πόλης. Στις αρχές του 14ου αιώνα οι Γιαννιώτες κατάφεραν να αποδεσμευτούν από την ηγεμονία του Δεσποτάτου της Ηπείρου και την κηδεμονία της Άρτας και παρέδωσαν την πόλη τους στον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β’ Παλαιολόγο. Σε αντάλλαγμα, πήραν μια σειρά προνομίων που κατοχυρώνονται με δύο αυτοκρατορικά χρυσόβουλλα, του 1319 και του 1321.

Το 1430 η πόλη παραδόθηκε στους Οθωμανούς. Το 1611 έγινε εξέγερση που καταπνίγηκε από το διοικητή της πόλης Ασλάν Πασά (γενίτσαρος ελληνικής καταγωγής). Η συνέπεια του ξεσηκωμού ήταν η κατάργηση των προνομίων. Ο ελληνικός πληθυσμός εκδιώχθηκε από το κάστρο και οι εκκλησίες γκρεμίστηκαν. Στη θέση του ναού του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου χτίστηκε το 1618 το Ασλάν Τζαμί.

Το 1789, πασάς στα Γιάννενα έγινε ο Αλή πασάς ο Τεπελενλής. Μέχρι το θάνατο του το 1822, η πόλη των Ιωαννίνων γνώρισε την πιο ταραχώδη περίοδο της ιστορίας της αλλά και το απόγειο της ακμής της. Η μορφή του κάστρου των Ιωαννίνων είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα των εργασιών που έγιναν επί των ημερών του Αλή πασά που ολοκληρώθηκαν πριν το 1815. Μεταξύ των άλλων, ο Αλή πασάς έκτισε στο Ιτς Καλέ, στη θέση της ακρόπολης του Βοημούνδου, το μεγαλοπρεπές σεράι του. Το 1913 τα Ιωάννινα παραδίδονται στον Ελληνικό Στρατό.

Σήμερα σημείο τουριστικού ενδιαφέροντος είναι το τζαμί του Ασλάν πασά, εξαίρετο δείγμα αρχιτεκτονικής του 17ου αιώνα. Κοντά στο τζαμί είναι ο τάφος του Ασλάν πασά. Ο πιο αντιπροσωπευτικός βυζαντινός πύργος είναι ο πύργος του Θωμά που βρίσκεται σε μικρή απόσταση δεξιά από τη σημερινή κεντρική πύλη. Ο πύργος κτίστηκε πιθανότατα από τον Σέρβο Θωμά Πρελούμπο. Ο πύργος προβάλλει εσωτερικά του τείχους, του οποίου αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη. Η κεντρική πύλη του Κάστρου βρίσκεται στο μέσο της δυτικής πλευράς της οχύρωσης, εκεί που μάλλον ήταν και η αντίστοιχη βυζαντινή. Η πύλη βρίσκεται στον άξονα της κεντρικής αρτηρίας της πόλης, ο οποίος, που παρέμεινε ο ίδιος από τη Βυζαντινή εποχή.

Η Κυρά Φροσύνη καταδικάσθηκε σε θάνατο από τον Αλή Πασά. Γεννήθηκε το 1773 και θεωρείτο «κόρη θαυμασίου κάλλους και περιφανούς γένους», όπως την περιγράφει ο περίφημος περιηγητής Πουκεβίλ. Συνδέθηκε ερωτικά με τον γιο του Αλή Πασά, Μουχτάρ. Από τα κάλλη της θαμπώθηκε και ο ίδιος ο αφέντης της Ηπείρου και επωφελούμενος της απουσίας του Μουχτάρ σε πολεμική εκστρατεία στην Αδριανούπολη, της πρότεινε να παρατήσει τον γιο του και να γίνει ερωμένη του. Η Φροσύνη αρνήθηκε και ο Αλή την απήγαγε και την έφερε στο χαρέμι του στις 10 Ιανουαρίου 1801.

Το νέο «όχι» της Φροσύνης εξόργισε τον δυνάστη, ο οποίος την καταδίκασε σε θάνατο, επειδή συνήψε σχέσεις με το Μουχτάρ. Την επομένη, η μοιχαλίδα πνίγηκε στη λίμνη των Ιωαννίνων μαζί με άλλες δεκάξι Γιαννιώτισσες, που είχαν καταδικασθεί για παρόμοια παραπτώματα. Το πτώμα της εκβράστηκε λίγες μέρες αργότερα και τάφηκε στη μονή των Αγίων Αναργύρων.

Λίγο πριν τη στιγμή του πνιγμού της...

Στις 24 Ιανουαρίου του 1822 ο Αλή Πασάς έπεσε νεκρός στο νησί της λίμνης, ύστερα από πολύμηνη και σκληρή μάχη εναντίων των σουλτανικών στρατευμάτων. Αυτό ήταν το τέλος του αναμφισβήτητα πιο σπουδαίου Πασά της πόλης, που με τη δράση του άλλαξε την ιστορία της. Σύμφωνα με περιγραφές συνέβησαν τα εξής: Ο σουλτάνος Μαχμούτ ο Β’, λίγο προτού αρχίσει η Ελληνική Επανάσταση του 21, θέλησε να υποτάξει τους ανεξάρτητους πασιάδες της αυτοκρατορίας που δεν υπάκουαν στην κεντρική εξουσία και οι περιοχές τους αποτελούσαν σχεδόν ανεξάρτητα κράτη. Τρεις ήταν οι σπουδαιότεροι από αυτούς: Ο Μεχμέτ Αλής της Αιγύπτου, ο Πασβάνογλου του Βιδινίου (Σερβίας) και ο Αλή Πασάς.

Το Μάιο του 1820 ο σουλτάνος εξέδωκε το φιρμάνι με το οποίο κηρύσσονταν ο Αλής ένοχος προδοσίας και καλούνταν μέσα σε 40 μέρες να παρουσιαστεί στην Πόλη και να απολογηθεί. Ο Αλής δεν παρουσιάσθηκε. Ορίσθηκε νέος πασιάς των Γιαννίνων ο Τουρικογιαννιώτης Πασόμπεης, άσπονδος εχθρός του Αλή και διατάχθηκαν 7 πασιάδες με τον Πασόμπεη επικεφαλής, να εξοντώσουν τον Αλή στο Κάστρο των Γιαννίνων. Αρχίζει η πολιορκία, η οποία κράτησε μέχρι το Γενάρη του 1822.

μετά την αντικατάσταση (1821) του Πασόμπεη απο το Χουρσίτ (πασάς του Μωριά), ο Χουρσίτ περισφίγγει τον Αλή, καταλαμβάνοντας τη μια περιοχή μετά την άλλη. Το μικρό νησάκι βρίσκεται στο κέντρο των πολεμικών επιχειρήσεων και ο Χουρσίτ με τα κανόνια του βομβαρδίζει το νησί και ενεργεί αποβάσεις. Γίνεται του Κουτρούλη ο γάμος!!

Υπάρχουν πολλες θεωρίες για το πώς σκοτώθηκε ο Αλής. Μία απο αυτές υποστηρίζει ότι σουλτανικοί στρατιώτες πέρασαν στα υπόγεια του κελιού και από εκεί πυροβολούν το σανιδένιο πάτωμα, όπου επάνω του ήταν ξαπλωμένος ο Αλής. Τον τραυμάτισαν θανάσιμα στην κοιλιά. Τις εκδορές των σφαιρών, που υποτίθεται φαίνονται στα σανίδια, δείχνουν σε όσους επισκεπτονται το χώρο!!

Ο Αλή Πασάς

Μία απο τις κεντρικές πύλες του κάστρου

Το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γραφικών Τεχνών διεξήχθηκε από την 1 - 8 Ιουλίου 2018 στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Σκοπός του ήταν η επίτευξη ακαδημαϊκών και κοινωνικών συγκλίσεων και συνεργασιών στο διεπιστημονικό σημείο συνάντησης Τεχνών, Γραμμάτων, Πολιτισμού, Τεχνολογιών και Επιστημών. Στα θεματικά πεδία του Συνεδρίου συμπεριλαμβάνονταν η Ιστορία, η Τυπογραφία, οι Σύγχρονες Τεχνολογίες Γραφικών Τεχνών, οι Εκτυπώσεις, τα Υλικά των Γραφικών Τεχνών και η Συσκευασία.